Het participatiemodel van de Scholierenkoepel

Leerlingenparticipatie is samen beleid maken

Leerlingen die geen mening hebben over wat er op en rond de school gebeurt, moeten nog geboren worden. De kunst bestaat erin om die meningen op een goede manier te verzamelen en er dan mee aan de slag te gaan. Bij de Scholierenkoepel ontwikkelden we daarvoor een model van mee weten, mee denken, mee beslissen en mee doen.

Waarom werken met en aan inspraak?

Investeren in leerlingenparticipatie levert heel wat directe en indirecte voordelen op voor de leerlingen én voor de school, zo blijkt zowel uit onderzoek als onze ervaringen. Leerlingen oefenen vaardigheden en competenties die ze later ook nodig hebben: op school, maar ook later, als burger in de maatschappij. Echte participatie verhoogt de motivatie en het welbevinden en heeft daardoor ook invloed op de leerprestaties. De lespraktijk verbetert wanneer een leerkracht luistert naar leerlingen. Een school- of organisatiebeleid dat participatief tot stand komt, is meer gedragen, kwalitatiever en efficiënter.

Wat is het participatiemodel van de Scholierenkoepel?

Wij ontwikkelden op basis van een aantal bekende participatiemodellen en onze jarenlange ervaring op scholen een eigen model. We onderscheiden vier vormen van participatie.

Mee weten is de eerste vorm en tegelijk ook de voorwaarde voor de drie andere vormen. Alleen als ze goed geïnformeerd zijn, kunnen leerlingen goed participeren. Een vaste slide op het scherm aan het secretariaat bijvoorbeeld, die aankondigt waar en wanneer je de leerlingenraad kan vinden. Of tijdens klasgesprekken rond welbevinden op school, is ook de leerlingenbegeleider aanwezig om meteen duiding te geven.

Veel leerlingen hebben een mening over wat er op school gebeurt en die willen ze graag delen. Of ze hebben eigen ideeën en willen mee denken, bv. tijdens een brainstorm over het nieuwe pestbeleid of een bevraging over het evaluatiesysteem.

Anderen zijn benieuwd naar wat er met die meningen en ideeën gebeurt. Zij willen deel uitmaken van het beslissingsproces en kunnen dus mee beslissen, bijvoorbeeld als lid van de werkgroep die met de resultaten van een enquête aan de slag gaat. Of om feedback te geven wanneer de architect de plannen voor het nieuwe schoolgebouw komt voorstellen.

Leerlingen kunnen ook een rol spelen in het implementeren van een beslissing of meewerken aan een actie, zij gaan mee doen. Zij kunnen de nieuwe fietsenstalling leuk inrichten of de nieuwe banken op de speelplaats in mekaar steken.

Je kan deze 4 participatievormen doorlopen als een cyclus, maar dat hoeft niet. Waar en hoe en welke leerlingen je betrekt is afhankelijk van het onderwerp, de beschikbare tijd, de relevantie van het onderwerp, … Om hierin knopen door te hakken, kan je aan leerlingen vragen hoe zij zelf hun rol zien. Niet iedereen die meedenkt, wil ook mee doen of mee beslissen, je moet dus niet per se met een vaste groep leerlingen aan de slag (maar het mag wel, bv. de leerlingenraad of een representatief samengesteld clubje).

Cruciaal in elke vorm van participatie, en toch vaak over het hoofd gezien, is terugkoppeling. Hou leerlingen op de hoogte: welke hulp heb je nodig? Hoe kunnen ze hun stem laten horen? Wat gaat er met hun ideeën gebeuren? Zo maak je de participatie ook zichtbaar, wat de draagkracht groter maakt.

Hoe ga je ermee aan de slag?

Echte leerlingenparticipatie vereist een engagement en een aangepaste basishouding. Je moet geloven in de expertise van leerlingen, bereid zijn om je participatiecultuur en –structuur in vraag te stellen, overleg op maat van jongeren organiseren en hen de nodige ondersteuning aanbieden. Betekent dit dat je meteen alles op zijn kop moet zetten?  Nee, je kan klein beginnen, of er volledig voor gaan. Als je het maar doet vanuit die oprechte basishouding.  

Onze tien spelregels van leerlingenparticipatie maken concreet wat dit kan betekenen voor jouw school of organisatie.

Download de grafische voorstelling van het participatiemodel. 

Bekijk ons aanbod voor jouw school of organisatie of neem contact op voor begeleiding op maat.