Scholieren geven tips voor effectieve aanpak mentaal welzijn op school

Wij zijn de projectgroep mentaal welzijn bij de Vlaamse Scholierenkoepel. Aan het begin van dit schooljaar kozen wij, enkele scholieren uit het vijfde en zesde middelbaar, ervoor ons voor het thema mentaal welzijn binnen het onderwijs in te zetten. 2020 was voor veel jongeren een (psychisch) moeilijk jaar en dat vraagt meer aandacht. We merkten doorheen onze schoolcarrière dat mentaal welzijn en psychische problemen vaak nog een taboe blijken te zijn op scholen. Dit jaar proberen we het thema welbevinden bespreekbaar te maken en op die manier het welbevinden van leerlingen te verhogen.

Leerlingen over welzijn op hun school

Via een laagdrempelige Instagram-campagne bevroegen we scholieren over mentaal welzijn op hun school. We polsten naar de hulpkanalen op hun school, tips en advies dat ze kregen en hun ervaringen met CLB-medewerkers en leerlingenbegeleiders op school. Een greep uit de resultaten:

Bij wie kunnen leerlingen terecht op school? Een leerkracht, zeker geen leerkracht, een leerlingenbegeleider, een zorgleerkracht, een secretariaatsmedewerker, mijn mama, mijn beste vrienden, niemand, de vertrouwensleerlingen op school, de klastitularis, onze superdirectie: er passeerde een hele brede waaier aan antwoorden. Leerlingen kiezen duidelijk zelf bij wie ze zich het beste voelen.

Het beste advies dat leerlingen op school kregen rond mentaal welzijn? 

• “Praat erover”
• “Wees de versie van jezelf die je wilt zijn, niet die anderen willen dat je bent”
• "Ik heb leren relativeren, dat heeft mij geholpen"

Van deze tips waren ze duidelijk minder fan:

• “Ik weet dat het moeilijk is maar ge moet blijven werken want zo ga je niet door kunnen”
• “Nog eventjes”
• “Gewoon doorbijten”
• “Alles komt goed” 

Tips voor scholen, leerlingenbegeleiders en CLB’s

Onze Instagramcampage was de aanleiding om in privégesprekken dieper door te graven op de ervaringen van leerlingen. We wilden bij leerlingen nagaan welke ervaringen zij hebben met leerlingenbegeleiders en CLB-medewerkers op school. Wat was er zo goed aan hun ervaring met leerlingenbegeleiders op school? Wat kan nog beter? En welke tips hebben zij nog voor scholen, leerlingenbegeleiders, en CLB-medewerkers. We vroegen het hen en hopen jullie met deze concrete tips van scholieren een stapje dichter te brengen bij een effectief beleid dat focust op welbevinden. Jullie zijn immers ons aanspreekpunt als het even niet gaat!

• Luister naar wat er speelt zonder oordeel. 

“Soms heb ik het gevoel dat ze het vanzelfsprekend vinden dat we niet goed in ons vel zitten. Want we zijn tenslotte pubers. En ze zeggen altijd ik begrijp u, ik weet hoe het voelt wat vaak helemaal niet zo is.”

Scholieren hebben snel het gevoel beoordeeld te worden. Dit maakt de drempel om naar hulp te zoeken enkel hoger. Een leerkracht of leerlingenbegeleider die weet hoe een empathische houding aan te nemen tegenover een leerling kan veel betekenen. Je kan alles vertellen tegen een goed luisterend oor.

• Zorg ervoor dat de drempel naar het clb en de llb kleiner wordt.

“Ik durfde de leerlingenbegeleiding op mijn school eerst niet te contacteren. Ik dacht dat je er alleen naartoe mocht als je leerstoornissen had.”

Dit zou kunnen door in de klas meer aandacht te geven aan het clb of de leerlingenbegeleiding. Wanneer aan het begin van het jaar de schoolregels worden afgesproken, zou er ruimte kunnen zijn om ook te zeggen waar leerlingen terecht kunnen als het even moeilijk gaat. Laat weten welke informatie wordt doorgegeven aan school/ouders en welke niet. De mogelijkheid om zelf online afspraken te kunnen maken zou de drempel ook verlagen.

• Maak werk van kennismaking 

“Op de nieuwe school had ik nog voor de eerste dag al een kennismakingsgesprek gehad met de leerlingenbegeleiding wat ik super fijn vond.”

Ga zelf het gesprek aan. Wanneer je merkt dat een leerling het moeilijk heeft, spreek je deze er best over aan. Niet elke scholier durft zelf de stap naar hulp te zetten. Bied proactief hulp aan en neem contact op met leerlingen.

• Wees bereikbaar, ook zonder afspraak

“Wees bereikbaar. Op mijn school hebben leerlingenbegeleiders door de overdosis aan werk geen tijd meer om echt naar ons te luisteren.”

Een van de scholieren vertelde ons via de Instagramactie dat leerlingen op haar school tijdens een middag kunnen binnenstappen bij een leerlingenbegeleider, ook als ze gewoon nood hebben aan een babbel.

• Kleine dingen in de klas maken het verschil

“Ik kreeg op mijn school een crisiskaart van de leerlingenbegeleiding, ik raad dit andere scholen zeker aan.”

Een crisiskaart is een goed voorbeeld om leerlingen in kritieke situaties snel te helpen. Het is een simpel papier waarmee je de klas mag verlaten als het even moeilijk gaat, tijdens bij een paniekaanval bijvoorbeeld. Een leerling heeft zich zo tijdens een paniekaanval niet moeten verantwoorden tegenover een leerkracht.

• Maak ruimte voor de hele ervaring van leerlingen, focus niet alleen op punten

“Bij slechte punten en probleemgedrag gaan ze vaak kijken naar de slechte cijfers die omhoog moeten. Dan stellen ze bv. samen met de leerling een studieplanning op. Naar mijn gevoel is dat een beetje “symptoombestrijding”, volgens mij zouden ze bv. beter kijken naar de achterliggende problematiek en daarna pas naar de punten.”

Enkele leerlingen, die in contact kwamen met de leerlingenbegeleiding op hun school, vertelden ons dat ze het gevoel hebben dat de focus vooral op cijfers ligt. Dit is een gemiste kans. Leerlingen die zich niet goed in hun vel voelen, zouden op een andere manier geholpen worden. Hulp bieden bij mentale problemen zal zich na een tijd zeker vertalen in betere punten. Een overdreven focus op punten bezorgt enkel meer stress, dat is alles behalve de bedoeling.

• Houd de omgeving en inkleding informeel

“Op mijn school had de leerlingenbegeleiding een apart lokaal. Het was gezellig ingericht en je kreeg ook koffie aangeboden dus je was niet gestresst om te praten (zoals ik dat meestal wel ben bij leerkrachten).”

Stel leerlingen met een informele aankleding op hun gemak. Iemand die zich ontspannen voelt zal veel beter en liever praten over zijn problemen. 

• Extra scholing voor leerkrachten rond mentaal welzijn 

“Veel leerkrachten (en leerlingen) weten niet hoe ze met mentale problemen moeten omgaan.”

Elke leerkracht zou een aanspreekpunt voor leerlingen moeten zijn. Hoe moet je reageren als een leerling naar jou toe komt? Een open en uitnodigende houding aannemen is erg belangrijk. Leerkrachten moeten ook goed weten wat ze wel en wat niet moeten doorvertellen of wanneer ze een leerling best doorverwijzen naar hulpinstanties. Als ze een extra scholing krijgen, zijn ze ook in staat klasgesprekken rond gelijkaardige thema’s te leiden en vragen te beantwoorden. Dit verkleint dan weer het taboe.

Dit concluderen we 

Mentaal welzijn is nog steeds een te groot taboe. Hier kunnen scholen verandering in brengen. Wees bereikbaar en klaar om goede hulp te bieden. Een juiste aanpak verschilt van leerling tot leerling. De ene gaat graag op gesprek bij een clb-medewerker die los staat van de school, de ander bij een leerkracht die hij kent. Geef hen dan ook de kans te kiezen voor een aanpak die bij hen aansluit. Een ding is duidelijk: praat over praten. Maak mentaal welzijn een onderwerp dat overal op school, van klaslokaal tot speelplaats, bespreekbaar is.

- Projectgroep mentaal welzijn, Vlaamse Scholierenkoepel

Arwen, Eline, Kristie, Margot, Nina, Rania, Vincent