Hoe werkt leerlingenparticipatie in de klas?

Bij VSK zijn we experten in leerlingenparticipatie op schoolniveau. Begeleiding voor de leerlingenraad, Conflixers, een welbevindenspel: you name it, we have it. We willen het daar echter niet laten ophouden. Het is al meerdere malen aangetoond dat het welbevinden van leerlingen stijgt als ze inspraak krijgen in wat er rond en met hen gebeurt. Dus waarom ook niet in de klas? Dit artikel reikt verschillende werkvormen rond inspraak in de klas aan voor de secundaire school. Op zoek naar materiaal voor de lagere school? Scroll dan even naar beneden!

Geen paniek! Leerlingen laten participeren in het lesgebeuren betekent niet dat je als leerkracht de controle over de groep kwijt bent. Jij zet de lijnen uit waarbinnen de leerlingen kunnen participeren. Dat kan zowel met kleinere ingrepen als met grotere omschakelingen. Door je leerlingen op klasniveau een stem te geven, krijgen alle leerlingen inspraak. Voor wie nog twijfelt aan het nut van leerlingenparticipatie, zetten we graag eerst nog even zes goede redenen op een rij:

• Leerlingenparticipatie omdat het moet: In het Verdrag van de Rechten van het Kind krijgt jongerenparticipatie een wettelijk kader. Ook in het Vlaamse participatiedecreet uit 2004 wordt gezegd dat scholen een leerlingenraad moeten hebben zodat jongeren aan participatie kunnen doen.
   
• Leerlingenparticipatie om jongeren bepaalde competenties aan te leren: Aanleren van vaardigheden en competenties zoals debatteren, communiceren, onderhandelen, prioriteiten stellen, conflicthantering, relevante beslissingen nemen, naar elkaar luisteren, een mening vormen en die uiten (Persyn 2008). 
   
• Leerlingenparticipatie om het welbevinden van jongeren te verhogen: Participatie stimuleert niet alleen een positief zelfbeeld en zelfvertrouwen (May, 2004) maar ook hun schoolbeleving wordt positief beïnvloed, wat leidt tot een betere leermotivatie.
   
• Leerlingenparticipatie om jongeren voor te bereiden op later burgerschap: Participatie bereidt jongeren voor om een goede burger te zijn in de toekomstige samenleving. De school biedt hiervoor ideale oefenkansen.
   
• Leerlingenparticipatie omdat door de inbreng van jongeren beslissingen beter worden: De pedagogische kwaliteit van de lespraktijk stijgt als leerkrachten luisteren naar en reageren op wat leerlingen zeggen over hun leerervaringen (Flutter, 2007). Een school functioneert beter als iedereen bij het beleid wordt betrokken. Er is dan minder weerstand en regels worden beter nageleefd (GO!, 2014; Wood, 2011).
   
• Leerlingenparticipatie omdat jongeren vragende partij zijn: Leerlingen voelen dagelijks de gevolgen van beslissingen die de school neemt; zij zijn ervaringsdeskundigen in het schoolleven. Ze vragen om meer betrokken te worden bij beslissingen rond schoolbeleid (VSK, 2014).

Je kunt niet zomaar aan leerlingenparticipatie gaan doen. Om ervoor te zorgen dat de participatie werkt, moet er aan twee voorwaarden voldaan worden: betrokkenheid en structuur. School for rights omschrijft het op hun website als volgt:

Twee randvoorwaarden moeten steeds vervuld zijn, om participatief aan de slag te gaan. De eerste is ‘betrokkenheid’. Is de leraar echt geïnteresseerd in de mening van de leerlingen? Als dat niet zo is, komt hij of zij gekunsteld over. Bij veel klassen staat bovenaan: voelen we ons welkom in de klas, is er interesse van de leraar in mij als persoon? Zolang leerlingen dat niet voelen, heeft inspraak geven geen zin. De tweede succesfactor is ‘structuur’: veel leraren associëren participatie in de klas met de controle afgeven, maar structuur bieden is net heel belangrijk. Leraren moeten zoveel mogelijk begeleiden en verduidelijken wat ze van leerlingen verwachten. Leerlingen gruwelen van de chaos en het rumoer die anders ontstaan. De leraar is nog altijd ‘in charge’. Inspraak geven en je klasmanagement op orde houden, sluiten elkaar niet uit.

Participatie in de klas valt op te delen in verschillende categorieën:

• Feedback: Wat vinden de leerlingen van de lessen, de taak, toets of leerkracht?
• Evaluatie: Hoe kunnen leerlingen inspraak krijgen in hun eigen evaluatie?
• Eigenaar van het leerproces

Ook Arteveldehogeschool heeft een project rond leerlingenparticipatie in de klas. In overleg met hen hebben we enkele werkvormen uit hun project geselecteerd.

De educatieve organisatie Djapo biedt dan weer heel concrete methodieken aan binnen dit thema.

Ben je eerder op zoek naar participatieve werkvormen voor de lagere school? Ook daarvoor kun je bij ons terecht!